EMDR Terapisi Hakkında Bilmeniz Gerekenler: Bilimsel Temeller, Süreç ve Etkinlik

EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing – Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme) terapisi, 1987 yılında Amerikalı psikolog Francine Shapiro tarafından geliştirilmiştir. Başlangıçta travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) tedavisinde kullanılmak üzere ortaya çıkan bu yöntem, günümüzde kaygı bozukluklarından yas süreçlerine, performans kaygısından kronik ağrıya kadar geniş bir yelpazede uygulanmaktadır.

Temel hedef, geçmişte yaşanan olumsuz deneyimlerin beyinde “donmuş” şekilde kalmış, işlenmemiş anılarının yeniden işlenmesini sağlayarak bu anılara eşlik eden yoğun duygusal yükün azaltılmasıdır.

Bilimsel Temeller

EMDR, Adaptif Bilgi İşleme Modeli’ne dayanır. Bu modele göre beynimiz, yaşadığımız olayları normalde uyumlu şekilde işler ve bütünleştirir. Ancak travmatik veya aşırı stresli deneyimlerde, bu işlemleme süreci kesintiye uğrayabilir. Sonuç olarak, olayın görüntüleri, sesleri, duyguları ve bedensel tepkileri “şimdi”deymiş gibi canlı şekilde kalır.

EMDR seanslarında uygulanan iki taraflı uyarım (örneğin göz hareketleri, dokunsal veya işitsel uyaranlar), beynin bu donmuş anıları yeniden işleme sürecini harekete geçirir. Araştırmalar, bu uyarımın hem amigdala (tehdit algısı) hem de hipokampus (bellek düzenleme) işleyişini etkilediğini göstermektedir (Pagani ve ark., 2012).

Sekiz Aşamalı EMDR Süreci

1. Öykü Alma ve Planlama – Terapi hedeflerinin ve çalışılacak anıların belirlenmesi.

2. Hazırlık – Danışanın terapiye hazır hale gelmesi, güvenli alan çalışmaları, duygu düzenleme teknikleri.

3. Değerlendirme – Travmatik anının görsel, bilişsel ve duygusal unsurlarının tanımlanması.

4. Duyarsızlaştırma – İki taraflı uyarım eşliğinde anının duygusal yoğunluğunun azalması.

5. Yerleştirme – Daha sağlıklı, olumlu inançların zihne yerleştirilmesi.

6. Beden Taraması – Anıya eşlik eden bedensel gerginliklerin değerlendirilmesi ve giderilmesi.

7. Kapanış – Seans sonunda duygusal dengeyi sağlama.

8. Yeniden Değerlendirme – Bir sonraki seansta önceki çalışmaların etkisini gözden geçirme.

Hangi Durumlarda Kullanılır?

• Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)

• Çocukluk çağı istismarı veya ihmal öyküsü

• Anksiyete bozuklukları ve panik atak

• Yas ve kayıp süreçleri

• Performans kaygısı

• Fobiler

• Kronik ağrı ve psikosomatik belirtiler

Etkinlik Kanıtları

EMDR, Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) ve Birleşmiş Milletler gibi kurumlar tarafından TSSB tedavisinde önerilen yöntemler arasında yer almaktadır.Meta-analizler, EMDR’ın TSSB tedavisinde hem kısa sürede belirgin semptom azalması sağladığını hem de uzun vadeli etkilerini koruduğunu göstermektedir (Chen ve ark., 2015; Watts ve ark., 2013).

EMDR Terapisi Hakkında Sık Sorulan Sorular

1. EMDR nedir?

Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR), geçmişte yaşanan travmatik ya da olumsuz deneyimlerin işlenmesini ve bu anılara eşlik eden yoğun duyguların azalmasını hedefleyen, bilimsel olarak kanıtlanmış bir psikoterapi yöntemidir.

2. EMDR hipnoz mudur?

Hayır. EMDR, hipnoz değildir. Danışan seans boyunca tamamen uyanık ve bilinçlidir. Süreç, terapistin yönlendirmeleri eşliğinde yürütülür.

3. EMDR anılarımı siler mi?

Hayır. EMDR anılarınızı silmez; ancak bu anılara eşlik eden yoğun olumsuz duygular, bedensel tepkiler ve stres azalır.

4. EMDR sırasında ne yapmam gerekir?

Terapistinizin verdiği yönlendirmeleri takip etmeniz yeterlidir. İki taraflı uyarım sırasında (göz hareketleri, titreşim pedleri, sesli uyarımlar vb.) aklınıza gelen duygu, düşünce, görüntü ve bedensel hisleri paylaşmanız beklenir.

5. EMDR hangi uyarım yöntemleriyle yapılır?

En sık kullanılan yöntem terapistin parmağı veya bir nesneyi gözlerinizle takip etmenizdir. Bunun yanı sıra titreşim pedleri, kulaklıkla verilen sesli uyarımlar veya bilgisayar destekli uygulamalar da kullanılabilir.

6. Farklı uyarım yöntemleri farklı etki yaratır mı?

Araştırmalar, uyarım yöntemleri arasında etkinlik açısından belirgin bir fark olmadığını; asıl önemli olanın iki taraflı uyarımın düzenli ve terapötik bir çerçevede uygulanması olduğunu göstermektedir.

7. EMDR online uygulanabilir mi?

Evet. EMDR, çevrimiçi ortamda da etkili şekilde uygulanabilir. Online seanslarda bilgisayar ekranı üzerinden görsel uyarım, kulaklıkla sesli uyarım veya danışana gönderilen titreşim cihazları kullanılabilir.

8. EMDR herkes için uygun mudur?

Çoğu kişi için güvenli ve etkili olsa da ağır dissosiyatif bozukluklar, aktif psikotik belirtiler veya ciddi tıbbi istikrarsızlık durumlarında öncelikle başka tedavi basamaklarının uygulanması gerekebilir.

9. EMDR tek başına yeterli midir?

Bazı durumlarda (ör. travma sonrası stres bozukluğu) tek başına etkili olabilir. Ancak kimi vakalarda bilişsel-davranışçı terapi, ilaç tedavisi veya diğer yöntemlerle kombine edilir.

10. EMDR seansında yoğun duygular yaşamak normal mi?

Evet. İşlenmemiş anıların üzerinde çalışılırken ağlamak, gerginlik hissetmek veya bedensel tepkiler vermek sürecin doğal bir parçasıdır.

11. Çocuklar ve ergenlerde EMDR uygulanabilir mi?

Evet. EMDR, çocuklar ve ergenlerde de uygulanabilir; ancak yöntem yaşa ve gelişim düzeyine göre uyarlanır.

12. EMDR kaç seans sürer?

Süre, kişinin yaşadığı travmanın türüne, yoğunluğuna ve terapi hedeflerine göre değişir. Bazı tekil olaylar birkaç seansta işlenebilirken, karmaşık travmalar daha uzun süreç gerektirebilir.

13. EMDR sırasında travmatik anıyı yeniden yaşamak zorunda mıyım?

Hayır. Anıyı tüm detaylarıyla anlatmak zorunda değilsiniz. Terapist, yalnızca gerekli kadar bilgiyle çalışır ve sizin duygusal güvenliğinizi ön planda tutar.

14. Evde kendi kendime EMDR yapabilir miyim?

Hayır. EMDR mutlaka eğitimli ve yetkin bir terapist eşliğinde yapılmalıdır. Yanlış uygulamalar duygusal yoğunluğu artırabilir veya işlenmemiş anıları tetikleyebilir.

15. EMDR’nin etkisi kalıcı mıdır?

Araştırmalar, EMDR ile işlenen anıların uzun vadede yeniden yoğun stres tepkileri yaratmadığını göstermektedir. Ancak yeni travmalar veya yaşam olayları, ek çalışma gerektirebilir.

Sonuç

EMDR, travmatik anıların yarattığı duygusal yükü hafifletmek ve yaşam kalitesini artırmak için bilimsel olarak etkinliği kanıtlanmış güçlü bir terapi yöntemidir. Uygulamanın, bu alanda eğitimli ve yetkin terapistler tarafından yürütülmesi önemlidir.

Kaynakça

• Chen, Y. R., Hung, K. W., Tsai, J. C., Chu, H., Chung, M. H., Chen, S. R., & Chou, K. R. (2015). Efficacy of eye‐movement desensitization and reprocessing for patients with posttraumatic‐stress disorder: A meta‐analysis of randomized controlled trials. PLoS One, 10(5), e0125949.

• Pagani, M., Di Lorenzo, G., Verardo, A. R., Nicolais, G., Monaco, L., Lauretti, G., ... & Siracusano, A. (2012). Neurobiological correlates of EMDR monitoring–An EEG study. PloS one, 7(9), e45753.

• Shapiro, F. (2017). Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) therapy, third edition: Basic principles, protocols, and procedures. Guilford Publications.

• Watts, B. V., Schnurr, P. P., Mayo, L., Young-Xu, Y., Weeks, W. B., & Friedman, M. J. (2013). Meta-analysis of the efficacy of treatments for posttraumatic stress disorder. The Journal of Clinical Psychiatry, 74(6), e541–e550.